Wednesday, November 30, 2016

बहुरूपी आवळा .....


सध्या आवळ्याचा सीझन सुरु आहे, आणि ज्या एका अंगत-पंगत समूहाची मी फेसबुकवर मेम्बर आहे, त्या ग्रुप मध्ये आवळ्याच्या विविध पदार्थांबद्दल पोस्ट्स येत आहेत . आवळा सुपारी, आवळा लोणचे, मोरावळा, खारवलेला आवळा , वगैरे वगैरे .

हे सर्व वाचून आवळ्याबद्दल खरंच कौतुक वाटलं .  उत्कृष्ट पौष्टिक मूल्य तर आहेतच,  पण कितीतरी प्रकारनी  त्याच्यावर प्रक्रिया केल्या जाताताजातात आणि विवध पदार्थ बनतात .

इतके सर्व प्रकार बनवण्याचा माझा पिंड नाही; मला स्वतःला आवळा नुसताच मीठ लावून खायला आवडतो,  आणि मग त्यावर पाणी प्यायला आवडतं , कारण ते खूप मधुर लागतं ....

कविता करणं  कधी कधी जमतं ; अशीच ही  बहुरूपी आवळ्यावर  एक ......   

 

आवळ्यांचा सीझन सुरु झाला
कि अगदी एखादा सिनेमा बघितल्यासारखं वाटतं .

काही आवळे धुऊन पुसून अगदी
लगबगीने प्रेशर कुकर मध्ये जातात ,
आणि शिट्टयांच्या कल्लोळात
अचानक थोडे पारदर्शक होऊन बाहेर पडतात .
न शोभणाऱ्या बियाना चक्क बाहेरचा रस्ता दाखवला जातो,
आणि आवळे भगिनी
जातीने लोणच्याला हजर असतात.

कधी कधी तिखट न सोसणाऱ्या ,
किंवा केवळ फॅशन म्हणून तसे दाखवणाऱ्या ,
एका बरणीत बसून मिठाच्या पाण्यात
जाऊन बसतात ,
आणि मधून मधून
परदेशातल्या बीचेस वर करतात
तसे सूर्यस्नान करतात .

अश्या प्रकृती जपणार्या आवळ्यांमध्ये
काही जुन्या विचाराचे ,
डायबिटीसचा विचार धुडकावणारे पण असतात ,
आणि मग ते
साखरेच्या सुंदर पाकात मुरून
मोरावळा बनतात,
आणि औषधी म्हणून इकडे तिकडे प्रसिद्ध होतात .

काही हरहुन्नरी आवळे ,
आले, हळद आणि आंबेहळद मंडळीत रमतात ,
आणि मोहरीच्या डाळीत , कधी कधी व्हिनेगर मध्ये
उर्वरित आयुष्य घालवतात .

अनेक देश सेवेला वाहून घेतलेले आवळे ,
आपले अख्खे आयुष्य ,
इतर चौसष्ट औषधी वनस्पतींबरोबर घलवून ,
च्यवनप्राश बनतात , आणि अमर होतात .

काही वेळा आवळे अगदी खेळकर असतात ,
आणि अगदी तुकडे तुकडे होऊन
मीठ, आणि लिंबाचा रस लोशन सारखा लावून
उन्हात बसतात .
मानवांसारखे आवळे जगात फेर आणि लव्हली नसतं ,
आणि कडक, काळपट पण चवीला ग्रेट
अशी आवळा तुकडा सुपारी बनते.

पण आवळे म्हटलं कि प्रकार आलेच.
काही तारुण्याने रसरसलेले प्रकार ,
सगळ्याचा अगदी कीस काढतात.
अमुक एक पद्धतीतच उन्हात बसायचं,
वेडे वाकडे तुकडे नाही,
वेळो वेळी लिंबाचा रस वगैरे चा रतिभ चालूच,
हळूच नाजूक हाताने वर खाली करवून घेणे,
आणि पूर्ण कोरडे वाळल्यावर
एका छानश्या काचेच्या बरणीत विराजमान होणे.

अर्थात सर्वसाधारण जनता स्टाईल आवळे पण असतात
आणि ते अगदी स्वखुशीने स्वतः
चटण्या , रसम , इत्यादी मध्ये
हिरीरीने भाग घेतात .

पण एक आवळा असा पण असतो,
कि छोट्याशा हातांमध्ये बसून ,
तिखट मिठाच्या ताटलीतल्या पुडेत
मधून मधून पडण्यात ,
आणि दुधाच्या दातांनी चावून घेण्यात
स्वतःला धंन्य समजतो,
आणि आंबट तुरट म्हणून
डोळे बारीक करून जेव्हा एखाद्याच्या ओठावर
हसू दिसतं ,
तेव्हा तर आवळा कृतकृत्य होतो....

Sunday, November 27, 2016

भजी आणि डार्विनची गोष्ट .....


फेसबुक वर एक अंगत-पंगत नावाचा ग्रुप आहे , आणि त्यातल्या एका पुण्याच्या मैत्रिणीने , शिवांगी दातारने , एके   दिवशी विविध  प्रकारच्या भजी  करायचं ठरवलं . डाळीचं पीठ भिजवलं , आणि प्राथमिक तयारी केली . बटाट्याच्या पातळ चकत्या , तिखट-मीठ-मिरच्या-कोथिंबिरीच्या घोळक्यात , अश्रूपात करणारे कांदे , हादग्याची  फुलं , विड्याची पानं ,ओव्याची पानं , आणि शेवटी, एक दोन झणझणीत मिरच्या !  

मग सर्वांनचा फोटो काढला . सर्व पदार्थाना कदाचित कळाले नसेल, कि आपला हा आयुष्यातला शेवटचा फोटो असेल

दिसायला सर्व फार छान , पण थोड्याच वेळात ह्या सर्वांचं काय होणार आहे , हे त्यांना तरी माहित असेल का , असा प्रश्न माझ्या मनात आला . हे सर्व , बीजापासून मोठे होणारे , जो वर झाडाशी निगडित आहेत ,  तो वर जिवंत असलेले प्रकार आहेत . त्यांच्या पण जगात जन्म होतात, आयुष्य असतात आणि मृत्यू होतो.


मग सुचली त्यावर एक कविता .   त्यांच्या बाजूनी जग कसे आहे , याचा एक अंदाज घेऊन .




(खालील फोटो स्वतः शिवांगी दातार ह्यांनी काढलेला आहे . त्यांच्या परवानगीने तो येथे वापरात आहे. )



कोणी अंधारातून प्रकाशाकडे झेप घेऊन ,
तडक एका टोपलीत ,
आणि मग आयुष्यातील ह्या क्षणाबद्दल कुजबुज,
आणि कुणा एका ओट्यावर विश्रांती .
पलीकडे एका वेलावर डुलणारी विड्याची पाने
अचानक ताटात ओव्याच्या पानांना बघून
आचंबित ;
ज्येष्ठ नागरिक आणि बच्चा कंपनी एकत्र ठेवले
ह्याचा अर्थ आज काहीतरी अघटित घडणार .
मग तेवढ्यात एका तसराळ्यात मलूल पडलेली हादग्याची फुले.

डार्विन च्या सिद्धांताचे चालते बोलते उदहारण .
मानवाचे स्वतःपेक्षा कमी शक्तिमान व्यक्तींवरचे वर्चस्व ...

आणि मग येते तेलपरीक्षा .

बटाटे अगदी चकत्या होऊन पडतात ,
आणि कांदे अगदी तुकडे होऊन
चक्क तिखट मिठात बसून रडतात ;
मग उगी उगी म्हणत बेसनाचे आगमन ,
आणि कांद्याला जवळ घेऊन बसणं .
आपल्या आयुष्यात काय वाढून ठेवलाय
ह्याचा विचार करत बाकीचे गुंग.

बेसनाचा गुठळ्या मुक्त , तिखटमीठ घातलेल्या ,
पाण्यात वावर,
आणि जणू काही
मोठ्याने , आयुष्याच्या शेवटी कसे वागावे ,
ह्याचे उदाहरण द्यावे ,
अशा पद्धतीने ,
बटाट्याचा कापानने दाखवलेले कृती ;
गरम तेलात , बेसनाच्या आवरणात बुडणे,
आणि रंग बदलून, शिजून,
झाऱ्याची मदत घेऊन बाहेर
आपला श्वास पकडत स्वस्थ बसणे .
कांदे लोकांची शेवटची धडपड ,
आणि बेसनाचे आवरण असून विवध
आकारात बाहेर येणे.
मोठमोठ्या लोकांचे असे होतंय
तर आपलं काय ,
असा एकीकडे डोक्यात विचार नि दुसरी कडे
बेसनात बुडवून तेलात पदार्पण ,
अशी पानाफुलांची परिस्थिती ;
रागावून, थोडेसे का होईना , पण फुलून जाणे
एवढेच जमलं .

एकीकडे एक शेलाटी हिरवी मिरची
हे सर्व बघत होती,
आणि कुणा एकीने तिलाही बेसनात बुडवून
तेलात सोडले .

काय आहे,
तरुण मंडळींची डोकी जरा लवकरच गरम होतात .

वाट बघून सर्व असह्य झाल्यावर एका एकी
ती मिरची मोठा आवाज करत फुटली,
जणू सर्वांच्या वतीने तिने नोंदवलेला निषेध .

आणि मग झाऱ्याला धरून बाहेर येताना तिने ऐकलेले
एका आईचे शब्द .
"अग जरा जपून , डोळ्यात उडेल हो !" ....

अनादी काळा पासून, भाजी-पाना-फुलांचे
आज पर्यंत चालत आलेले
केवळ त्यागाने भरलेले आयुष्य.

कोणी कधी मिरचीच्या सन्मानार्थ
पुतळा उभारलेला ऐकलंय ?
हादग्याच्या फुलांच्या सन्मानार्थ बनवलेली
बाग बघितलीये ?
बटाट्याच्या नावाचा जलतरण तलाव बघितलाय?

नाही ?
कारण हे सर्व निष्काम कर्म करतात
आणि काहीही फळाची अपेक्षा न ठेवता
आयुष्याच्या शेवटी आपली आहुती देतात .

एकेकाचे प्रारब्ध, एकेकाचे आयुष्य .
बरेच काही शिकवून जातं

Saturday, November 19, 2016

HRH Lady Bhat


People are always posting what may be called "smart answers" on facebook. One such that was posted by a friend , which intrigued me, was as below .

"Dont let anyone treat you like Upma, You are a Biryani .!"


I know Upmas, and certainly, Biryani.  One is a very conservative preparation of Cream of Wheat/Rice (Rawa), not usually  spicy, but  very delicious and nutritious .  The other , Biryani, can range from one which is very finely flavoured with spices , to something with spices that shine through the rice, overpowering the veggies contained in the preparation.

Very clearly, calling people Upma and Biryani , raises many questions.  One claims a connection with the South (of India) , and the other , an affiliation to the North (of India) ,  although Hyderabad in the South does stand out as a Biryani loyalist.

This calls for a lesson in Rice.  Unadorned Rice, called Bhat, and its personality . Observed across families, across meals, particularly in Central India, and Maharashtra.  

As for allowing anyone to call you names,  you should be honored to be called just Bhat..... 



Lady Bhaat,
Supreme Commander of Biryanees,
Protector of the Realm of Meals,
Countess of Pressure-Cookers,
Consort of Risottos,
Princess of Taats,
Defender of Pulavs,
Colonel-in-Chief of The Metkut Guards,
is actually a simple soul.
She mixes when she has to,
with heavy spicy subjects,
and vegetables
like, at the Masala Garden Parties,
as she alternates
meeting with simple and masala types.

Occasionally,
plays second fiddle to
the Dowager Milk Queen-Mother,
Commander of the Order of Kheer,
but always insists on
Almond and Pista ladies-in-waiting.

But she really comes into her own,
when faced
with a golden pouring ghee,
a spray of lemon and salt,
and the arrival of Lord Waran,
with his pickles-in-waiting.

Perhaps,
also when Deep in confabulation
with a cool Dahi ,
aided by
a sizzling show of strength
bu Mustard kadhipatta types.

Occasionally ,
as is her wont,
trying to be democratic,
and mixing with her sweet
saffron, coconut, sugar and jaggery subjects
on special royal occasions.

They say her children,
Prince Biryani and Prince Upma
next in Line ,
may rule
when she abdicates.

But they probably don't know that
A Bhat, an Ambemohore to boot,
simply never abdicates....

HRH Lady Bhat


People are always posting what may be called "smart answers" on facebook. One such that was posted by a friend , which intrigued me, was as below .

I know Upmas, and certainly, Biryani.  One is a very conservative preparation of Cream of Wheat/Rice (Rawa), not usually  spicy, but  very delicious and nutritious .  The other , Biryani, can range from one which is very finely flavoured with spices , to something with spices that shine through the rice, overpowering the veggies contained in the preparation.

Very clearly, calling people Upma and Biryani , raises many questions.  One claims a connection with the South (of India) , and the other , an affiliation to the North (of India) ,  although Hyderabad in the South does stand out as a Biryani loyalist.

This calls for a lesson in Rice.  Unadorned Rice, called Bhat, and its personality . Observed across families, across meals, particularly in Central India, and Maharashtra.  

As for allowing anyone to call you names,  you should be honored to be called just Bhat..... 



Lady Bhaat,
Supreme Commander of Biryanees,
Protector of the Realm of Meals,
Countess of Pressure-Cookers,
Consort of Risottos,
Princess of Taats,
Defender of Pulavs,
Colonel-in-Chief of The Metkut Guards,
is actually a simple soul.
She mixes when she has to,
with heavy spicy subjects,
and vegetables
like, at the Masala Garden Parties,
as she alternates
meeting with simple and masala types.

Occasionally,
plays second fiddle to
the Dowager Milk Queen-Mother,
Commander of the Order of Kheer,
but always insists on
Almond and Pista ladies-in-waiting.

But she really comes into her own,
when faced
with a golden pouring ghee,
a spray of lemon and salt,
and the arrival of Lord Waran,
with his pickles-in-waiting.

Perhaps,
also when Deep in confabulation
with a cool Dahi ,
aided by
a sizzling show of strength
bu Mustard kadhipatta types.

Occasionally ,
as is her wont,
trying to be democratic,
and mixing with her sweet
saffron, coconut, sugar and jaggery subjects
on special royal occasions.

They say her children,
Prince Biryani and Prince Upma
next in Line ,
may rule
when she abdicates.

But they probably don't know that
A Bhat, an Ambemohore to boot,
simply never abdicates....