The Contemplations of Bozo ...

Mumbai's first Blogger Dog, Bozo Amembal, is back , after a longish layover.  Old age does that to you sometimes. It is not that he was unwell, but he was just enjoying himself in peace, doing nothing important.

He is aware of the happenings in the country. He listens to people talk at home. He even reads the paper , by leaning over someone, putting his front feet on the sofa back. He watches TV, and sometimes he simply turns away his head, because what he is seeing is nothing new.

He tends to be a thinker in his old age; and sometimes he disapproves of what he sees, day-in and day out, currently, on TV.

His mentor and chronicler of his Life and Times, Deepak , caught him in one of his contemplative moods.....



So much to think and mull over.

I too love my treats,
I love to hide
and hoard them,
and enjoy them openly over a
period of time;
Occasionally someone in the house
will find them,
and notice
that much of the stuff has been chewed away
that they are now useless,
and throw them away.

I always think about it.

Whether
I should be hiding anything at all.

I certainly don't shout
and bark about it,
and go complaining endlessly
in the living room.

I also don't bark and
drown Deepak's words
when he tries explaining to me.

I suppose
Lassie of Carter Road
and my younger friends
don't think that way
and keep fighting
just to win.

In my old age,
I observe things around me
a lot,
including television;
and I certainly
learn a lot
about what NOT to be and do..

As these bipeds say.
"I am like that only...."

बहुगुणी आलें In praise of Ginger

It is perhaps a sign of advancing years , that one starts appreciating the foundations (as it were)  of Indian cuisine, studded with "blue chip" members like Amla (Indian gooseberry) and Ginger, to name just a few.  The post previous to this was in praise of Amla , which lends itself physically to numerous avatars. Not to be outdone, this one is about Ginger.

My friend Preeti Deo, who lives in London, and has all the traditional Indian tools-of-the-trade operational in her kitchen, also has a food blogs  called  ISingCakes and More   and  Ruchira Videshini  posted this very simple and yummy recipe of ginger chutney, with ginger, cumin, salt and sugar,  personally ground by her on a traditional chutney stone (yes, in London) , which transforms into a sensational red on adding lemon juice.

This is a paen to Lady Ginger, who has been bestowed with such amazing properties.  The earlier paen was dedicated to Amla .

 First in the King's (Shivaji's) language, and then in the Queens's ....! 

(photographed by Preeti Deo)

कुलवृत्तांतात बघितलं, तर झिंगीबेराची हे त्यांचे मूळपुरुष , भारतात उगम , आणि त्यानंतर , हळद, वेलची आणि गलंगल हे नातेवाईक . हजारो वर्षांपासून (खरंच), पचन सुधारायला, शरीरातील सूज कमी करायला , पोटूशीच्या , बोट "लागणाऱयांच्या", शस्त्रक्रियेनंतर होणाऱ्या , आणि कर्करोगाच्या औषधाच्या सेवनाने होणारया ओकार्या थोपवायला , स्नायू दुखणे कमी करायला , संधीवातातलया वेदना कमी करायला, मधुमेहात सकाळची रक्तशर्करा कमी करायला, अपचनाने ग्रासलेल्यांना वेदनांचे शमन करायला, पाळीच्या वेळच्या ओटीपोटातल्या वेदनांपासून मुक्ती द्यायला, झालच तर, रक्तातले मेद कमी करायला, आणि म्हातारपणाच्या स्मृतीभ्रंशा सारखे प्रकार दूर ठेवायला हे कंद अविऱत कार्यरत आहे. कोठल्याही वेळी बोलावल्यास जणू "आले" म्हणत न चुकता कोणाच्याही मदतीस येते म्हणून "आले" हे नाव पडले असं म्हणतात.... आले. स्वयंपाकात एक अविभाज्य घटक, मिरच्या, कोथिंबीर, लसूण , लिंबू मंडळींची अगदी बालपणीची पट्ट मैत्रीण , चहाच्या चहात्यांची पहिली पसंत , आणि थंडीच्या दिवसात सकाळी सकाळी वडी मध्ये बसून, सर्वांच्या तोंडाला आणलेली सुंदर चव . अशीच एकदा पाट्यावर तिचा टाईमपास चालू , आणि अचानक शेजारी जिर्याची कुजबुज ; मीठ साखरेने ऐकायला जवळ येणे आणि कुणा एका राणीच्या देशातील प्रीतीने वरवंट्याने सर्व एकजीव करणे, आणि एका सुंदरश्या सटात बसवणे ... हे सर्व आल्याला नवीनच होतं , आणि ती साभिवताली बघत हुरळून गेली. एवढ्यात जणू तथास्तु म्हणत तिच्या डोक्यावर लिंबाचा रसाचा अभिषेक, आणि मग त्याच्याशी एकरूप होणे . सगळे इतके पटापटा होत होते , कि तिला समजलेच नाही, पण ती चक्क लाजली , आणि ती लाली सटात झळकली ! कल्पकंदा सारखे तिचे नेहमीचे जीवन , एका नवीनच उंचीवर पोचलं .... ओट्यावर !

Lady Ginger The Family Tree lists Zingyberaceae as the Root, India as her land of birth, and Turmeric, Cardamom and Galagal as close relatives.. Working unflaggingly since time immemorial towards, clearing indigestion, reducing internal inflamation, stopping morning sickness, and nausea post surgery and chemotherapy, soothing muscle pain, reducing athritic pain, lowering fasting blood sugars, relieving menstrual pain, fighting blood cholesterol and memory issues as in Alzheimers, she gives of herself, non-stop in healing mode. She is so popular in the Life kitchens, a childhood bosom pal of the Chillies-coriander-garlic-lemon gang, finding her comfort zone in teas, and in her candy avatar on cold winter mornings clutching warm tea cups. As is her wont, a social gallivanting on a traditional Chutney stone, a sudden awareness that Cumin has arrived, And salt and sugar itching to join. A comprehensive grinding and romancing the Chutney Stone by Lady Preeti in the Queen's Land, followed by a residence in delicate bone China. Excited, she looks around, and suddenly gets as if annointed, by drops of lemon juice, as she opens her heart to it. She doesnt realize, but she is blushing a warm bright red, at the lovely gesture. A wish fufilling divine root, a life, now having reached new heights...... on the kitchen counter ...

बहुरूपी आवळा .....

सध्या आवळ्याचा सीझन सुरु आहे, आणि ज्या एका अंगत-पंगत समूहाची मी फेसबुकवर मेम्बर आहे, त्या ग्रुप मध्ये आवळ्याच्या विविध पदार्थांबद्दल पोस्ट्स येत आहेत . आवळा सुपारी, आवळा लोणचे, मोरावळा, खारवलेला आवळा , वगैरे वगैरे .

हे सर्व वाचून आवळ्याबद्दल खरंच कौतुक वाटलं .  उत्कृष्ट पौष्टिक मूल्य तर आहेतच,  पण कितीतरी प्रकारनी  त्याच्यावर प्रक्रिया केल्या जाताताजातात आणि विवध पदार्थ बनतात .

इतके सर्व प्रकार बनवण्याचा माझा पिंड नाही; मला स्वतःला आवळा नुसताच मीठ लावून खायला आवडतो,  आणि मग त्यावर पाणी प्यायला आवडतं , कारण ते खूप मधुर लागतं ....

कविता करणं  कधी कधी जमतं ; अशीच ही  बहुरूपी आवळ्यावर  एक ......   

 

आवळ्यांचा सीझन सुरु झाला
कि अगदी एखादा सिनेमा बघितल्यासारखं वाटतं .

काही आवळे धुऊन पुसून अगदी
लगबगीने प्रेशर कुकर मध्ये जातात ,
आणि शिट्टयांच्या कल्लोळात
अचानक थोडे पारदर्शक होऊन बाहेर पडतात .
न शोभणाऱ्या बियाना चक्क बाहेरचा रस्ता दाखवला जातो,
आणि आवळे भगिनी
जातीने लोणच्याला हजर असतात.

कधी कधी तिखट न सोसणाऱ्या ,
किंवा केवळ फॅशन म्हणून तसे दाखवणाऱ्या ,
एका बरणीत बसून मिठाच्या पाण्यात
जाऊन बसतात ,
आणि मधून मधून
परदेशातल्या बीचेस वर करतात
तसे सूर्यस्नान करतात .

अश्या प्रकृती जपणार्या आवळ्यांमध्ये
काही जुन्या विचाराचे ,
डायबिटीसचा विचार धुडकावणारे पण असतात ,
आणि मग ते
साखरेच्या सुंदर पाकात मुरून
मोरावळा बनतात,
आणि औषधी म्हणून इकडे तिकडे प्रसिद्ध होतात .

काही हरहुन्नरी आवळे ,
आले, हळद आणि आंबेहळद मंडळीत रमतात ,
आणि मोहरीच्या डाळीत , कधी कधी व्हिनेगर मध्ये
उर्वरित आयुष्य घालवतात .

अनेक देश सेवेला वाहून घेतलेले आवळे ,
आपले अख्खे आयुष्य ,
इतर चौसष्ट औषधी वनस्पतींबरोबर घलवून ,
च्यवनप्राश बनतात , आणि अमर होतात .

काही वेळा आवळे अगदी खेळकर असतात ,
आणि अगदी तुकडे तुकडे होऊन
मीठ, आणि लिंबाचा रस लोशन सारखा लावून
उन्हात बसतात .
मानवांसारखे आवळे जगात फेर आणि लव्हली नसतं ,
आणि कडक, काळपट पण चवीला ग्रेट
अशी आवळा तुकडा सुपारी बनते.

पण आवळे म्हटलं कि प्रकार आलेच.
काही तारुण्याने रसरसलेले प्रकार ,
सगळ्याचा अगदी कीस काढतात.
अमुक एक पद्धतीतच उन्हात बसायचं,
वेडे वाकडे तुकडे नाही,
वेळो वेळी लिंबाचा रस वगैरे चा रतिभ चालूच,
हळूच नाजूक हाताने वर खाली करवून घेणे,
आणि पूर्ण कोरडे वाळल्यावर
एका छानश्या काचेच्या बरणीत विराजमान होणे.

अर्थात सर्वसाधारण जनता स्टाईल आवळे पण असतात
आणि ते अगदी स्वखुशीने स्वतः
चटण्या , रसम , इत्यादी मध्ये
हिरीरीने भाग घेतात .

पण एक आवळा असा पण असतो,
कि छोट्याशा हातांमध्ये बसून ,
तिखट मिठाच्या ताटलीतल्या पुडेत
मधून मधून पडण्यात ,
आणि दुधाच्या दातांनी चावून घेण्यात
स्वतःला धंन्य समजतो,
आणि आंबट तुरट म्हणून
डोळे बारीक करून जेव्हा एखाद्याच्या ओठावर
हसू दिसतं ,
तेव्हा तर आवळा कृतकृत्य होतो....

भजी आणि डार्विनची गोष्ट .....

फेसबुक वर एक अंगत-पंगत नावाचा ग्रुप आहे , आणि त्यातल्या एका पुण्याच्या मैत्रिणीने , शिवांगी दातारने , एके   दिवशी विविध  प्रकारच्या भजी  करायचं ठरवलं . डाळीचं पीठ भिजवलं , आणि प्राथमिक तयारी केली . बटाट्याच्या पातळ चकत्या , तिखट-मीठ-मिरच्या-कोथिंबिरीच्या घोळक्यात , अश्रूपात करणारे कांदे , हादग्याची  फुलं , विड्याची पानं ,ओव्याची पानं , आणि शेवटी, एक दोन झणझणीत मिरच्या !  

मग सर्वांनचा फोटो काढला . सर्व पदार्थाना कदाचित कळाले नसेल, कि आपला हा आयुष्यातला शेवटचा फोटो असेल

दिसायला सर्व फार छान , पण थोड्याच वेळात ह्या सर्वांचं काय होणार आहे , हे त्यांना तरी माहित असेल का , असा प्रश्न माझ्या मनात आला . हे सर्व , बीजापासून मोठे होणारे , जो वर झाडाशी निगडित आहेत ,  तो वर जिवंत असलेले प्रकार आहेत . त्यांच्या पण जगात जन्म होतात, आयुष्य असतात आणि मृत्यू होतो.


मग सुचली त्यावर एक कविता .   त्यांच्या बाजूनी जग कसे आहे , याचा एक अंदाज घेऊन .




(खालील फोटो स्वतः शिवांगी दातार ह्यांनी काढलेला आहे . त्यांच्या परवानगीने तो येथे वापरात आहे. )

कोणी अंधारातून प्रकाशाकडे झेप घेऊन ,
तडक एका टोपलीत ,
आणि मग आयुष्यातील ह्या क्षणाबद्दल कुजबुज,
आणि कुणा एका ओट्यावर विश्रांती .
पलीकडे एका वेलावर डुलणारी विड्याची पाने
अचानक ताटात ओव्याच्या पानांना बघून
आचंबित ;
ज्येष्ठ नागरिक आणि बच्चा कंपनी एकत्र ठेवले
ह्याचा अर्थ आज काहीतरी अघटित घडणार .
मग तेवढ्यात एका तसराळ्यात मलूल पडलेली हादग्याची फुले.

डार्विन च्या सिद्धांताचे चालते बोलते उदहारण .
मानवाचे स्वतःपेक्षा कमी शक्तिमान व्यक्तींवरचे वर्चस्व ...

आणि मग येते तेलपरीक्षा .

बटाटे अगदी चकत्या होऊन पडतात ,
आणि कांदे अगदी तुकडे होऊन
चक्क तिखट मिठात बसून रडतात ;
मग उगी उगी म्हणत बेसनाचे आगमन ,
आणि कांद्याला जवळ घेऊन बसणं .
आपल्या आयुष्यात काय वाढून ठेवलाय
ह्याचा विचार करत बाकीचे गुंग.

बेसनाचा गुठळ्या मुक्त , तिखटमीठ घातलेल्या ,
पाण्यात वावर,
आणि जणू काही
मोठ्याने , आयुष्याच्या शेवटी कसे वागावे ,
ह्याचे उदाहरण द्यावे ,
अशा पद्धतीने ,
बटाट्याचा कापानने दाखवलेले कृती ;
गरम तेलात , बेसनाच्या आवरणात बुडणे,
आणि रंग बदलून, शिजून,
झाऱ्याची मदत घेऊन बाहेर
आपला श्वास पकडत स्वस्थ बसणे .
कांदे लोकांची शेवटची धडपड ,
आणि बेसनाचे आवरण असून विवध
आकारात बाहेर येणे.
मोठमोठ्या लोकांचे असे होतंय
तर आपलं काय ,
असा एकीकडे डोक्यात विचार नि दुसरी कडे
बेसनात बुडवून तेलात पदार्पण ,
अशी पानाफुलांची परिस्थिती ;
रागावून, थोडेसे का होईना , पण फुलून जाणे
एवढेच जमलं .

एकीकडे एक शेलाटी हिरवी मिरची
हे सर्व बघत होती,
आणि कुणा एकीने तिलाही बेसनात बुडवून
तेलात सोडले .

काय आहे,
तरुण मंडळींची डोकी जरा लवकरच गरम होतात .

वाट बघून सर्व असह्य झाल्यावर एका एकी
ती मिरची मोठा आवाज करत फुटली,
जणू सर्वांच्या वतीने तिने नोंदवलेला निषेध .

आणि मग झाऱ्याला धरून बाहेर येताना तिने ऐकलेले
एका आईचे शब्द .
"अग जरा जपून , डोळ्यात उडेल हो !" ....

अनादी काळा पासून, भाजी-पाना-फुलांचे
आज पर्यंत चालत आलेले
केवळ त्यागाने भरलेले आयुष्य.

कोणी कधी मिरचीच्या सन्मानार्थ
पुतळा उभारलेला ऐकलंय ?
हादग्याच्या फुलांच्या सन्मानार्थ बनवलेली
बाग बघितलीये ?
बटाट्याच्या नावाचा जलतरण तलाव बघितलाय?

नाही ?
कारण हे सर्व निष्काम कर्म करतात
आणि काहीही फळाची अपेक्षा न ठेवता
आयुष्याच्या शेवटी आपली आहुती देतात .

एकेकाचे प्रारब्ध, एकेकाचे आयुष्य .
बरेच काही शिकवून जातं

HRH Lady Bhat

People are always posting what may be called "smart answers" on facebook. One such that was posted by a friend , which intrigued me, was as below .

"Dont let anyone treat you like Upma, You are a Biryani .!"

I know Upmas, and certainly, Biryani.  One is a very conservative preparation of Cream of Wheat/Rice (Rawa), not usually  spicy, but  very delicious and nutritious .  The other , Biryani, can range from one which is very finely flavoured with spices , to something with spices that shine through the rice, overpowering the veggies contained in the preparation.

Very clearly, calling people Upma and Biryani , raises many questions.  One claims a connection with the South (of India) , and the other , an affiliation to the North (of India) ,  although Hyderabad in the South does stand out as a Biryani loyalist.

This calls for a lesson in Rice.  Unadorned Rice, called Bhat, and its personality . Observed across families, across meals, particularly in Central India, and Maharashtra.  

As for allowing anyone to call you names,  you should be honored to be called just Bhat..... 

Lady Bhaat,
Supreme Commander of Biryanees,
Protector of the Realm of Meals,
Countess of Pressure-Cookers,
Consort of Risottos,
Princess of Taats,
Defender of Pulavs,
Colonel-in-Chief of The Metkut Guards,
is actually a simple soul.
She mixes when she has to,
with heavy spicy subjects,
and vegetables
like, at the Masala Garden Parties,
as she alternates
meeting with simple and masala types.

Occasionally,
plays second fiddle to
the Dowager Milk Queen-Mother,
Commander of the Order of Kheer,
but always insists on
Almond and Pista ladies-in-waiting.

But she really comes into her own,
when faced
with a golden pouring ghee,
a spray of lemon and salt,
and the arrival of Lord Waran,
with his pickles-in-waiting.

Perhaps,
also when Deep in confabulation
with a cool Dahi ,
aided by
a sizzling show of strength
bu Mustard kadhipatta types.

Occasionally ,
as is her wont,
trying to be democratic,
and mixing with her sweet
saffron, coconut, sugar and jaggery subjects
on special royal occasions.

They say her children,
Prince Biryani and Prince Upma
next in Line ,
may rule
when she abdicates.

But they probably don't know that
A Bhat, an Ambemohore to boot,
simply never abdicates....

HRH Lady Bhat

People are always posting what may be called "smart answers" on facebook. One such that was posted by a friend , which intrigued me, was as below .

I know Upmas, and certainly, Biryani.  One is a very conservative preparation of Cream of Wheat/Rice (Rawa), not usually  spicy, but  very delicious and nutritious .  The other , Biryani, can range from one which is very finely flavoured with spices , to something with spices that shine through the rice, overpowering the veggies contained in the preparation.

Very clearly, calling people Upma and Biryani , raises many questions.  One claims a connection with the South (of India) , and the other , an affiliation to the North (of India) ,  although Hyderabad in the South does stand out as a Biryani loyalist.

This calls for a lesson in Rice.  Unadorned Rice, called Bhat, and its personality . Observed across families, across meals, particularly in Central India, and Maharashtra.  

As for allowing anyone to call you names,  you should be honored to be called just Bhat..... 

Lady Bhaat,
Supreme Commander of Biryanees,
Protector of the Realm of Meals,
Countess of Pressure-Cookers,
Consort of Risottos,
Princess of Taats,
Defender of Pulavs,
Colonel-in-Chief of The Metkut Guards,
is actually a simple soul.
She mixes when she has to,
with heavy spicy subjects,
and vegetables
like, at the Masala Garden Parties,
as she alternates
meeting with simple and masala types.

Occasionally,
plays second fiddle to
the Dowager Milk Queen-Mother,
Commander of the Order of Kheer,
but always insists on
Almond and Pista ladies-in-waiting.

But she really comes into her own,
when faced
with a golden pouring ghee,
a spray of lemon and salt,
and the arrival of Lord Waran,
with his pickles-in-waiting.

Perhaps,
also when Deep in confabulation
with a cool Dahi ,
aided by
a sizzling show of strength
bu Mustard kadhipatta types.

Occasionally ,
as is her wont,
trying to be democratic,
and mixing with her sweet
saffron, coconut, sugar and jaggery subjects
on special royal occasions.

They say her children,
Prince Biryani and Prince Upma
next in Line ,
may rule
when she abdicates.

But they probably don't know that
A Bhat, an Ambemohore to boot,
simply never abdicates....

पोळीचा लाडू !

फेसबूक वर  "अंगत पंगत " नावाचा एक ग्रुप आहे .  त्यात महाराष्ट्राच्या स्वयंपाक व  सांस्कृतिक  परंपरांविषयी पोस्ट्स होत असतात . सणासुदीच्या आगमनानिमित्त  विवध फराळ पदार्थांची तर रेलचेल  असतेच , पण मग कधी कधी  उरलेल्या पोळ्यांमधून केलेला गूळ, खोबरं , तूप , वेलची, इ इ  घालून केलेला पोळीचा लाडू सगळ्यांना आपल्या लहानपणीच्या दिवसात घेऊन जातो, आणि कुठल्याही फराळाच्या लाडूंपेक्षा मधुरच लागतो. 

माझी मैत्रीण शर्वरी खटावकर , हिने उरलेल्या पोळ्यातून असेच स्वादिष्ट पोळीचे लाडू केले,   आणि त्यांचे एका सुंदर डिश मधले अतिशय मोहक असे पोर्ट्रेट  क्लिक करून फेसबुक वर पोस्ट केले .

मला  ६० वर्षांपूर्वी , पुण्याला सदाशिव पेठेतल्या शांताबाई गोखल्यांच्या बालकमंदिरात जाताना नेलेल्या काडीच्या डब्यातले पोळीचे लाडू आठवले.  आणि त्यांची चव हि क्षणभर रेंगाळली .  

आणि मग पोळीचे आयुष्य कसे असेल असे मनात आले. 

आणि कविता झाली ...... 

 

परातीत गेलेले बालपण ,
पिठी च्या संग घालवलेले क्षण,
लाटण्याच्या देखरेखीखाली मोठे होणे ,
आणि मग जणू काही परीक्षा :
आयुष्यातले चटके, आयुष्यातले फुलणे ,
आणि मग साजूक तुपाने
"उगी उगी , झालच हं !" म्हणत समजावणे .

​बर्गर पिझ्झा च्या योगात
तिचा वानप्रस्थाश्रम लवकर ,
आणि मग दिवसाच्या शेवटी
एका पोळीच्या डब्यात
किंवा कॅसरोल डब्यात
नशिबात काय येणार याचा विचार करत
स्वस्थ पडून राहणे.

मग एकाएकी ,
तुकडे होऊन मिक्सर मध्ये पडणे ,
तूप, गूळ, खोबरे मंडळींबरोबर हिंडणे फिरणे,
आणि गच्च मैत्रीत
लाडू म्हणून
शर्वरी आणि आजोबांच्या कौतुकात
उर्वरित आयुष्य अनुभवणे.

कसं असतं ,
लहानपणापासून शेवटपर्यंत
लहान थोरांच्या साठी आयुष्य वेचणारे
फार कमी दिसतात,
आणि पोळी तर तिच्या वानप्रस्थाश्रमात
स्वतःचे तुकडे तुकडे करून
सर्वांना आनंद देऊन
अमर होते .....

What a Good Earth !

My friend Amit Amembal, maintains a veritable garden in his balcony , and often posts photographs of brilliant blossoms and flowers and cactus arrangements . He recently posted this photograph .

"What is so special?" you may ask .   

What is special is that we are now celebrating the festival of  Navratri .  One of the older rituals associated with this festival is the sowing of "Navdhanya" or nine pulses on the first day , and celebrating their  sprouting  every day , as the different shoots come out .   The Navdhanyas are also associated with worshipping the nine planets , with each grain associated with a particular planet.

This photograph is a very evocative image of growth , diversity , and nurturing.

And clearly , has a message ....

 
Fluttering baby greens
umbilically
connected to Mother Earth,
imbibing every
nutritious, virtuous, kind gene,
the ability to co-exist
with green children of other mothers,
all powered
by a brilliant morning sun.

When will we learn ?

Ms Kakdi Dhondas-Tausali : a biography

My friend Shakti Salgaonkar-Yezdani  had the good fortune to eat a native traditional Malwani dish called Dhondas in Kokan.  A sweet dish prepared from  cucumber, rice rawa, jaggery  and coconut, all available in plenty in the coastal areas, , she had this dish, steamed and then lightly shallow fried in home made ghee.

She posted this photograph possibly just before devouring the goodies.

It falls to us proletarian folks, to simply look at photos,  salivate, and hope that there is some Dhondas in our future.

In the meanwhile, turns out that this dish is also called Tausali in Goa. Never mind. For those who might want to know the antecedents of Ms Kakdi Dhondas-Tausali , here goes : 

एक शेलाटी बांध्याची ,
हिरवीगार काकडी ,
​अस्वस्थ, दुःखी ,
आणि
रवे रावांची आठवण काढत,
विचार करून , सगळ्याच कीस काढून
झालेला अश्रुपात .

कोणाचेही दुःख न बघवणारे
गूळ आबा , आणि खोबरे आजी ,
तिचा मूक आक्रोश बघून हेलावून गेले,
आणि समजूत काढायला आले .
साजूक तुपाला निरोप गेले,
तांदुळाच्या रव्याला भाजून समज दिली गेली ,
आणि एका बाजूला
स्वतःच्याच विचारत मुरलेली काकडी ,
त्याला बघताच आनंदली .

नेहमीची इलायची , काजू बदाम मंडळी ,
मागे मागे येऊन त्यांना मिळाली ,
आणि "मी पण", "मी पण" म्हणत
चीणभर मीठ पण येऊन थडकले.

"आयुष्यात नुसती धावपळ चालत नाही ,
थोडा वेळ स्वस्थ बसलं , तर सगळं कसं
नीट जमून येतं "
ह्या खोबरे आजींच्या सूचनेला गूळ आजोबांचा दुजोरा ,
आणि मग
एका ताटलीत बसून
सर्वांनचा वाफेतून मने स्वच्छ करणारा प्रवास .

मग मनं थंड होणे ,
सर्वांचे एकत्र राहणे ,
आणि कौतुकाने कधीतरी
एखादा आनंदी तुकडा
एका आईने आपल्या माहेरवाशिणीला
"घे ग ! आमच्या पद्धतीचा केक !
असं म्हणून खाऊ घालणे .

आणि एका तसराळ्यातील नुकतीच आलेली काकडी
हे सर्व बघून
अगदी हुरळून गेली ....

पेहचान कौन ?

 "अंगत-पंगत" ह्या फेसबुक वरच्या ग्रुप मधील माझ्या एका मैत्रिणीने , शुभदा थोरात , हिने  एक नवीन पदार्थ बनवला .  वयाने माझ्या वयाच्या (६०+)  आसपास , आणि त्यामुळे तळातळी,  चणा डाळ वगैरे पासून जरा दूर राहण्याचा प्रयत्न .  

 तिच्याच शब्दात ....:  
 
"खरं तर करायची होती ओली शेव. पण साठीनंतर नुसत्या चणाडाळीचे पदार्थ खायला घाबरते. शिवाय फक्त प्रथिनं मिळतील. म्हणून त्याला धान्याची जोड द्यायचं ठरवलं. बेसन आणि तांदूळपीठ यात हळद, तिखट, मीठ, ओवा, हिंग, जिरेपूड घालून इडलीपात्रात सोऱ्यातून शेव पाडून ती वाफवली. तिच्यावर थोडी इडली पोडी पसरवून साजूक तुपात राई, जिरं, कढीपत्ता याची फोडणी दिली. आता झालाय तो पदार्थ ओली शेव आणि इडीअप्पम् यांच्या अधलामधला. नाव तुम्हीच ठेवा. ):"

 बायकांनी अनेक नवे सुचवली .  मला फक्त  कविता सुचली .....        :-)

बाहेर मुसळधार सरी ,
तुडुंब भरलेले नाले ,
आणि
कांदे, बटाटे , ओव्याची पाने. पालक,
वांगे, घोसाळं ,
सगळे अगदी
हात धुऊन , हट्टाने
"चल न, चल न आम्हाला घेऊन, ,
कढईतल्या "ऑईल वर्ल्डमध्ये "
असे म्हणत बेसनाबाईच्या मागे .

पण उगाच नाही तिला
राष्ट्रपतींचा "शाश्वत स्वयंपाक"
पुरस्कार मिळाला ...

पंचपाळ्यातल्या मसाल्याला
बोलावणे,
त्यांच्या मागेमागे कुतुहलाने
तांदूळ पिठीने डोकावणे ,
आणि पावसात चिंब भिजून
एका कोकण रेल्वेबोगद्यातून बाहेर आल्यासारखे
सोऱ्यातून शेव रुपी बाहेर पडणे .

सर्व कांदे , बटाटे इत्यादी
मोठाले गोल 'आ' वासून थक्क ,
आणि
"बोगद्यात काय होते कोण जाणे..."
असा विचार येताच ,
तिचा इडलीपात्रात
"पोडी स्क्रब " च फेशिअल करण्याचा निर्णय.

वाफेने शुचिर्भूत बेसनाबाई ,
बाहेर येताच ,
"अय्यो, ते कांदे बटाटे लोक खोट बोलले,
आम्हाला वाटलं तुम्ही येणार नाही .. ! "
अस म्हणत
तडतडून सलामी देणारे
राई, जिरे आणि कढीपत्ता पोलीस...

बेसनाबाई स्वतःतच गोल गुरफटून
आपल्याच स्वप्नात रमून गेली .

तिला माहीत न्हवतं ,
की श्री व सौ ऍपल-डाळिंबे
तिला बघायला आले होते ,
आणि बेहद्द खुश होते !

Skeletal Petitions .....

My friend Dr Nutsure Satwik posted this .  A  classic example of how different people perceive a given visual differently.  

He wanted to convey that this pose was a classic pose of someone waiting for an answer . And that , at the end of life, this was all that remained , the exact weight of a person , plus , as he says about 500 gms of carbon element.  Everything else, the ego, the power et al, simply evaporates into nothingness .

Not being a medical person, my immediate impression was about how young the person was, how bare everything was , and how despite it all , there was a sense of unanswered questions that the skeleton had.  The skeleton had an expression , if such a thing is possible, and the words just poured out of my keyboard. 

Perhaps it was Nirbhaya and Delhi, and the thought process happened in Hindi...

जाने वोह कैसी आँखें थी ,
जिन्होंने वह डाकुओंको देखा
जिन्होंने मेरी अबोधता और बचपन लूटा। ..
जाने वह कैसा नाक था ,
जिसे बुराई की अमङ्गल बदबू आयी. ..
जाने वह कैसा मुँह था ,
जिससे भरवाए दुपट्टे के कारण
आवाज़ निकल नहीं पाया।

मै बैठी हूँ ,
बिना हृदयी , बिना श्वास , बिना पानी ,
हताश विचारमग्न ,
और रोज जो लड़कियों के साथ हो रहा है
वह देख कर सोचती हूँ,
"हे भगवान् , मुझे एक दो हड्डियां कम दे,
लेकिन कौमार्य लूटने वाले डाकुओंका
आतेही गला काट सके ,
ऐसा कुछ शरीर का अंग दे। ..."

काश, आप मेरे जैसे हड्डी सम्पन्न शक्स को
फिर ऐसे यहां बैठे हुए नहीं देखेंगे ....

Guavas For Peace

My friend Braja Sorenson , of Mayapur, Bengal, recently posted  these photos of guava sellers . 

Two fellows,  across 7 years and about  2000 kms apart.  The one of the left, selling guavas in Kolkata , in 2009 , and the one on the right , in Udipi, in the South, in 2016.  

If guavas were in fashion,  this would have won a prize from some ad authority.

She clicked both these photos !

United in their  brilliantly perceptive  shirt colors,  dedicated to guavas ,  all unknown to each other , they stand, as a shining example , of the peace loving ordinary person ,  despite their tendency to cut and add masalas in the guavas.  

But there is a deeper meaning. 

In a world,
where
the crookedest
and powerful
wear
a pristine white
across the land;

in a world were
black
is forced on those
who must prove their faith
from head to toe;

in a world where
saffron and green ,
red white and blue ,
are not just colors
but allegiances,
and reasons for clashes;

do celebrate this
Brotherhood of Guava Sellers.

At the end of the Day,
we get to eat the delicious guavas,
and no one even asks
if the popular guavas 
 are communal or secular.

National Guavas For Peace.

Fashion : Dumb and Dumber

Came across this photograph of one of our celebrities , doesnt matter who, emerging from a lunch at some kind of posh place in Bandra. 

What boggled the mind is the extent to which anything passes of as fashion today, so long as some show business type in the west does it and you ape it.

We have such wonderful fabrics, and varieties of traditional and modern outfits worn in wonderful ways.  And this is clearly a slap on the face.

Perhaps as a friend  mentioned,  "Trying to empathise with those who can't afford to wear clothes which are not torn . That's in thing today -"

Odd way to show empathy.  If cut properly, you can make 2 kids pants out of these jeans.  Just saying ...

In fact if I were the kid in the foto, a few years later I would be mortified to see this.   But wait. Perhaps , there will be a kids version of torn , shredded pants..." 

कधी काळी अथक परिश्रम, घामाच्या धारा , एक वेळचेच जेवण, कंदिलात अभ्यास , दोनच कपडे आणि रात्री धुऊन ते पुन्हा घालणे , शिवणी घालून रफ़ू करून वापरणे , ह्या सगळ्यामुळे आयुष्यात पुढे येणे , शिकणे , आणि चांगले दिवस बघणे � ह्याला प्रगती/उन्नती म्हणायचे. आता मुद्दाम महागड्या चांगल्या कपड्याना कात्री लावणे, त्याच्यावर डाग पाडणे, लोम्बती लक्तरे घालून, एखाद्या वडापावला कोणाच्या तरी आठवड्याच्या अन्नखर्चा इतकी किंमत मोजणे , आणि "जरा सरकून घेणार का " असे ऐकल्यावर "व्वा! "सरकून"? नवीन वाईन का ?" असे उत्तर देणे , याला उन्नती म्हणतात . � खरं खोटं �माहित नाही, पण कोणाच्या तरी डोक्यात लक्तरे उदंड झाली आहेत ...

Stupid me. At one point progress was all about intense effort, endless perspiration, affording one meal-a-day, studying by candlelight, owning just 2 pairs of clothes, washing them at night, mending and darning them, and then one day, finishing your education, learning values, and coming up in the world . Today, it is about , deliberately cutting good clothes, creating spots on them, wearing them with torn pieces hanging down , eating in posh places paying the equivalence of someones weekly food expense, for a proletarian Vada Pao, and when someone says , in Mumabi Train lingo, "Jara Sarkun Ghenaar ka ?" ** they answer, "OOOOH! Is that the new wine ? "... Very clearly, someone's cortex appears to be overflowing with torn and shredded neurons ripping at the synapse. .

**"Jara 'Sarkun' Ghenaar ka ?" Literally translated as "Will you have a bit of Sarkun?", but is actually a typical phrase used by those who travel in Mumbai's supercrowded suburban trains, and end up asking folks sitting in a 3 seater bench, to move a little and create marginal space for a fourth person; anything to rest a tired body ..."Can you shift a bit ?"

कडधान्यांचे ऑलिम्पिक ...

माझी मैत्रीण , कर्काळ , कर्नाटक, येथे राहणारी , शची फडके , हिने परवा हा खालील फोटो पोस्ट केला , आणि सर्वांना ओळखायला सांगितले. 

प्रथम दर्शनी  एखाद्या सागरी प्राण्यासारखा दिसणारा हा पदार्थ ,  प्राणी तर नव्हताच.  मग सगळ्यांना आलेले मोड दिसले , आणि तरी कुठले कडधान्य ते कळेना  ! 

गौप्य्स्फोट !  हे मोडे आलेले कुळीथ आहेत !  भिजवून, चाळणीतून काढून, एका स्वच्छ  फडक्यात  घट्ट बांधून एका उबदार ठिकाणी ठेवल्यावर , मोडाना  स्फुरण चढते, आणि कशालाही न जुमानता ते  विजय पुकारत सूक्ष्मत सूक्ष्म जागांतून जणू पदकं घेऊन बाहेर पडतात .  

तरीच. कोणाची तरी प्रेरणा असणारच ..... 

 

सिंधू, दीपा आणि अदिती
यांच्या पासून प्रेरणा घेऊन ,
अथक परिश्रम करून,
समाजाच्या, चाळणीच्या आणि
विवध फडक्यांच्या अन्याय्य अपेक्षांना
धीराने तोंड देऊन ,
चमकदार खेळी करून,
फेअर आणि लव्हली फडक्याला
उत्कृष्ट प्रकारे हरवून ,
सुवर्ण पदक मिळवणारे
कुळीथाचे  मोड !

ता . क. कुळीथाच्या  जागी मसूर, चवळी , वाल  असले तरी सुवर्णपदक ग्यारंटीड आहे

Udta Batman.....

It is a  truth, universally acknowledged, that constantly running with handlewala wooden pieces between 22 yards, might inculcate , in the concerned sports persons,  a desperate urge to break out and run miles, fling javelins,  shoot targets,  kick balls, heave hefty balls with bare hands, leap over hurdles, wrestle with sledging opponents, and perhaps do somersaults over bars instead of on the green. 

Perhaps, in this photograph below ,  our Cricket Capt.  Kool ,  is trying to send a message. 

(I always thought there was too much cricket going on , anyway......)

They leap,
They tumble,
They run,
They jump
They dive,
They crash,
They slide,
They swing,
They fling,
They spin
(though not themselves)...

Perhaps it indicates
an inborn desire
to Olympisize.

Here is a javelin throw
by someone
considered Captain Cool .

And the red cherry,
hanging around near the
stumps,
nudges the bails ,
and says ,
"Aiiyo ! Udtaa "Bat"man dekh"!

The willow ,
with that stiff upper lip,
weeps.

A "Jaata" goes to London जातं निघालं लंडनला

While most of us today consider readymade flours as a sign of development , and some visit chakkis where the flour gets heated under heavy duty grinding, there are some like my friend Preeti Deo,  who realize how there is an optimum ideal speed at which grains which are being ground, give their nutritional best .

Most of us have seen these grinding wheel sets (called  जातं) in our houses in our childhood.  Preeti just got one made especially for her, of a size easy to transport in a bag, across the seas. It isn't easy. (Ask me. I didn't fly, but lugged a huge chutney stone belonging to my mother's kitchen, in a shoulder bag, by train from Pune, and thence by a crowded Central Railway second class local train. Years ago. )

It takes a lot of will,  scheduling abilities , and  belief in traditional methods to do all this.   Preeti has a lot of that, and here's wishing her the very best of fulkas, bhakris, modaks, thalipeeths , dhirdees , etc  !

Sometimes , it also results in verse.

  

PC : Preeti Deo

राणीच्या देशातले गहू न राहवून, बंद पिशवीतून बाहेर पडायच्या प्रचंड प्रयत्नात , चण्याची डाळ फणकारून ज्वारी तांदूळ लोकांना बजावून क्यू मध्ये येण्याची आठवण करते , आणि नाचणी, वरी, राजगिरा मंडळी "मेरा नंबर कब आयेगा ?" च्या अविर्भावात फळीवर उभी . जगात , पहिल्यांदाच , लेडी प्रीती-इन-वेटिंग, च्या सामानातून टाकीचा ठोके-मुकुट लाऊन "महाराणी जाते" चा समुद्रापलीकडे प्रवास आणि जरूर पडल्यास हिथ्रोला वापरायला एक दांडा . पूर्वी लोक प्रायश्चित्त करायची. आता तर मेतकूट , भाजणी आणि कुळथाचं पीठ करतात..... !

Tory grains of wheat, (the farmers are the Labour Party), straining at the edge of a bag, to emerge and rush in; A bossy Chana Daal bullying the Jowar and Rice grains and forcing them to come in a queue; and then the proletarian millets, Barnyard, Finger and Amaranth, patiently waiting their turn on a kitchen shelf. For the first time, in the world, a "Jaata" Stone Grinder Wheel, after its Coronation, with a Taki Crown, making its way to the UK, with the Lady-in-Waiting, Lady Preeti. An official Danda, joins them, for use at Heathrow if needed. Thousands of moons ago, those travelling thus had to perform penance to atone for their travel . Today , they simply perform miracles like Metkut,Bhaajani, and Kuleeth Peeth ....

Lord of the Churnings and Flutes....

My friend Shilpa Karkare , lives in a 200 year old house , in the midst of the wild Kokan greens at Tural , near Sangamaeshwar, close to Ratnagiri. The house has been carefully preserved and lived in , and she is currently putting up photos of original household implements and utensils , used by her ancestors.  She calls this the "Old is Gold"  display.  

The homestead is also home to Rustic Holidays Homestays, which welcomes visitors to come and experience Life in Kokan, with local community participation, traditional foods and customs.

The picture below is of a traditional buttermilk churning system, where a rope system, is alternately pulled by a person, and it churns the Mathni (big wooden ravi/churner) within a big earthenware pot that contains a rich dahi . The kitchen platforms of old, were below knee level.  I have seen such in my childhood, before the advent of waist level platforms, ergonomic analysis, modular kitchens and mixers/blenders. 

While we only hear the electric whirling speed noises today, the music of the churning takes one back to a gentle sound of a Flute playing somewhere.

Where ? Read on .....

कोणी म्हणतं कोकणच्या हिरवाईत पावसाळ्यात वारा उंडारला कि मुरलीचं संगीत कानावर पडतं .. सैपाकघराच्या एका कोनाड्यात पृथ्वीच्या आकाराच्या विशाल मटक्यात स्थानापन्न झालेले एक सायसंपन्न दही, लाजत तोंडाशी घुटमळणारी एक सशक्त लाकडी रवी, आणि " अग, हो तू पुढे , मी आहे ना मदतीला " म्हणत तिच्या भोवताली कौतुकाने फिरणारी दोरी . दही रवीची भेट , उचंबळून एकत्र येणं , कोणा एका जाणकार स्त्री ने दोरी ओढत, थोडे पाणी घालून रवीला दह्यात गर्गरून दिलेल्या गिरक्या , " जा , ताकाई जा , कढी-धिरडी-उकड-मट्ठानकडे सुखी राहा " असं म्हणत आपले विधिलिखित स्वीकारून लोणी रूपात तरंगत आलेली साय, आणि मग हळूच "ये हो, घर तुझेच आहे " म्हणत तिला कुणा एका युवतीने नाजूकपणे उचलून घेणे , आणि सटात ठेवणे ..... विश्वात विहारणारा मुरलीधर , विजेची फिरणारी आणि फिरवणारी यंत्र , स्टीलची पातेली, अल्लुमिनियम चे घडे आणि प्लास्टिक बघून , एक दीर्घ श्वास घेतो , आणि कोकणच्या दिशेने मार्गी होतो. तिथे गोपी नसल्या तरी शिल्पा असते , आणि मग तो आनंदाने कोकणच्या हिरवाईत रममाण होतो आणि ओठाला मुरली लावतो. म्हणतात न , कोकणच्या हिरवाईत पावसाळ्यात वारा उंडारला कि मुरलीचं संगीत कानावर पडतं ..

Some say that when the monsoon wind wanders wild through the Kokan Forest Greens, one can hear the Music of the Flute.  And then, in a wide corner of an old Kokan kitchen, a rich fat-filled dahi sitting complacent in a rotund earthy matkaa , a pure wooden churner, a slim but tough MathNee , shyly loitering at its mouth , hesitating, only to have a a flexiwrapping rope wrap herself around her several times saying " Go ahead, go in, I am here to help ...." And then the preordained meeting of the Dahi and MathNee, a tumultuous explosion as they churn in joy; the lady of the house, pulls the ropes  and adds water to help them along. The newborn butter, floating to the surface, as Dahi blesses it, wishing the Lady buttermilk Godspeed as she makes her way to a life of Kadhi, Dhirda, Ukad and Matthaa. A quiet cupping of dainty palms, a heartfelt invite to come home, and the Butter rests outside in a porcelain bowl after a tiring birth. The Fluteplaying Lord, pervading across the Universe, disdainfully notices the electric churners, the steel, the aluminum, the plastic, and takes a deep breath before getting back to his Kokan Forest Greens. The Gopis are not there, but Shilpa is ; and he smiles, and puts the flute to his lips. Like some say, when the monsoon wind wanders wild through the Kokan Forest Greens, one can hear the Music of the Flute.

A Masala Unity मसाला एकीकरण समिती

Ever prepared three different stuffed veggies in a single unified dish ?  NO ?  My friend Shruti Nargundkar of Melbourne, actually did this, put a picture, gave clues via a Marathi short poem, and challenged  folks to guess what veggies had participated. 

The clue : 

दोन गावरान गब्रू , एक पाहुणा भाऊ
मसाला भरून तेलात शिजले बरे मऊ
एक गोड कोवळा तर दुसरा जहर कडू
पाहूणा आंबट हिरवा, कच्चाच खेळाडू
पोखरून मसाले भरून फोडणीत पडले
भेदभाव संपवून ग्रेव्हीशी समरस झाले
चमचमीत भाजी झाली भारी चटकन
शिलेदार अनोखे ओळखा पाहू पटकन!

While scores of ladies went ballistic guessing the stuff over a couple of hours, turns out that the answer was, green tomato,  bitter gourd(karela) , and snake gourd (padwal). 

Naturally, one looked for a lesson in all this . Then i found it, first in Marathi, and then in English.

काही भरदार , गोल, आणि लठ्ठ, काही कमनीय पण काटेदार , काही लांबसडक , लवचिक आणि फिके. एकमेकाला ओझरते दृष्टीक्षेप फेकत राजकारण्यांसारखे खलबते करत एकमेकांशी न बोलत फ्रीजच्या एका खणात. मग सौ नरगुंदकर सभापत्नींचे आगमन , गलेलठ्ठ गोल कच्च्या टोमॅटोची बारियाट्रिक गरी शस्त्रक्रिया , कमनीय काटेदार कारल्याच्या बियांना सोडवणे , आणि लांबसडक पडवळाची , आई ग ऊई ग ला न जुमानून केलेली अंतर्गत सफाई. सर्वांच्या आपापसात फाटाफुटीचे कारण समजून घेऊन, सभापत्नीबाईंनी , गर ,बिया, आणि पडवळीय वस्तू एकत्रित केल्या , त्याना बेसन, कांदा, दाणेकूट, व तिळकूटाचे धडे देऊन, वर आले, लसूण, मिरची, धने जिरे, हळद , मिठाचे मार्क देऊन व्यवस्थित समज दिली , आणि मग थोडी दया येऊन गूळ आणि ओला खोबर्याची ट्रीट . एकामेकाशी न बोलणारे, कौतुकाने मसाल्याला तपासून, स्वतःसाठी भरपूर, काबीज करून गच्चं भरून बसले. देशाच्या लंगडीत एकत्र शिजले , आणि गुण्या गोविंद्याने वागत प्लेटीत पोचले. भारतरत्न जोडी भाकरीराव आणि पिठलीणबाई वाट बघून बघून थकलेले ... पण त्यांना माहीत होतं , राजकारणी लोकांना मसाला जनतेला सोडून काही करता येत नाही. काय माहीत, पुढच्या वेळी वांगं निवडून यायचं ....

Some rotund, hefty and fat, some shapely, but a bit thorny and some long, dull and spineless. Disinterested glances, they sat like politicians, scheming yet ,ignoring each other in a refrigerator shelf. Enter Mrs Nargundkar, the Speaker Ma'am. Then a bariatric surgery of the innards of the green tomato; a daring rescue of the seeds of the bitter gourd; and, ignoring the pleas, a scraping and clearing the plaque inside the snake gourd. She puts them all together, the rescued stuff, and decides to teach a lesson with besan, onions, roasted groundnut and sesame powders, with some ginger, garlic, chilly, turmeric, coriander, cumin and salt footnotes. The in a generous mood, a treat of fresh coconut and jaggery. The three, the tomato and gourd cousins, enamoured of the stuff, like typical politicians, rushed to appropriate it and stuffed themselves to the gills, cooking together happily in the country pan, arriving in unity on to the plate . Our Bharat Ratna pair of Bhakri Rao and Pithlin Bai had been waiting with great anticipation, and understanding. They knew, you can't separate the politicians from the voters. Who knows ? Next time a brinjal may get elected ....

अगोबाई ! दारू ?

 

माझा फेसबुकी मित्र हृषिकेश परांजपे ह्यानी अचानक "अंगत पंगत" ह्या महाराष्ट्रीय / मराठी पारंपरिक स्वयंपाकाच्या ग्रुप मध्ये कोकम रसाचे, लिची रस , लिंबूरस , आणि व्होडका घातलेले एका  कॉकटेलचे फोटो-चित्र टाकले.  मग त्यात अख्खी हिरवी मिरची चिरून घाला असं कोणीतरी सुचवलं .

माझं वय हृषीकेश च्या दुप्पट . लहानपणी  कोणी दारू पितात असा समजलं , की ते  थेट झिंगून पडलेले डोळ्यासमोर दिसायचे. आता त्याचं  हसू येतं . 

घरात नेहमी कुठलेही कोले अथवा दारूचे प्रकार न ठेवणारी  मी , जराशी थबकले .

आणि मग त्यातला विनोद दिसला.   

कोकणातले एक जुनं रातांब्याचं झाड ,
कष्टाने आपली मलूल पाने
लपवत ,
स्वयंपाकघरातील गप्पा ऐकत होतं

गोदाताई जरा दचकल्याच,
आणि गौरीताईं कडे एक
घारा कटाक्ष टाकून
म्हणाल्या ,
"तरी मी अण्णाला सांगत होते ,
बेबीला मुंबईला शिकायला पाठवू नकोस ...
माझ्या मेलीचं ऐकताय कोण? "

गौरीताई चपापल्या ,
कोकम सरबताचा घोट घेऊन
डोक्यात अनेक विचार आले ,
आणि घश्याखाली गेले.

बेबी, एक हुशार मुलगी,
शिकायला आणि नोकरी निमित्त
मुंबईला ,
आणि मग शुभमंगल सावधान !

गोदाताईनी भाजीवर झाकण ठेवलं
आणि रातांब्याच्या झाडाच्या वतीने
कळकळीने उदगारल्या ,
" अगं , कोकम सरबतात लिंबू
हा तर आमचा शोध ,
आणि आता हे कोणाची कोण लिची
पिळून घालतात ,
पेल्यावर कोथिंबीर लटकवतात ,
बर्फ टाकतात ,
आणि मग चक्क दारू घालतात ? "

गौरीताईंच्या हातातून
कोकमचा पेला खळ्ळकन पडला .

रातांब्याच्या झाडाला पाणी शिंपडत ,
शुद्ध करत,
दोघी फिरल्या,
आणि गौरीताई जाता जाता म्हणाल्या ,
"बेबीला म्हणावं ,
शुभमंगल झाल, पण आता सावधान रहा ग !
कोणीतरी सांगत होतं ,
परांजप्यान्चा हृषिकेश ह्यात हिरवी मिरची उभी चिरून घालतो ? ... "

Bhakri Ballads for a Rainy Day

My friend Saee Koranne-Khandekar recently posted a photograph of an "infused Jowar Bhakri";  which is like a  jowar bhakri  made from jowar dough  which is spiced up and revelling in its garlic, chilles, fenugreek and ajwain additions. Patted/rolled/cooked and blooming on a blue flame, there is nothing better than this with a dollop of butter and a bowl of dahi, on a Mumbai monsoon morning.

Saee has recently authored and published a book , "Crumbs ! Bread Stories and recipes for the Indian Kitchen", which contains  exhaustive information and recipes , on Indian "breads" , (like bhakris/thalipeeth et al )  besides what  we may call western breads.  All this, complete with memory narratives that take you right into childhoods and the family kitchen. 

As she says in her post "PS: Recipes and tips for the perfect Bhakri and lots of such variations (and a chapter on my grandmother's childhood memories of the Bhakri in my book, Crumbs!"

A bunch of enthused ladies augmented her post with their own ideas of enhancing the original Jowar Bhakri.  I happened to mention recycling a Baingan Bharta within a Bhakri, and then someone mentioned the Ghatotkach Bhakri. 

Just reminded me of something.

चुलीवरचे महातवा युद्ध. आत्मसंतुष्ट घडीच्या कौरव पोळ्या , पुर्या , आणि टम्म भरलेले भ्रष्ट दुर्योधनी पराठे. आणि मग एकीकडे, वेळीच कामाला येणारी पांडवांची जोंधळी सेना. स्वच्छ, स्पष्ट , कदाचित भोळ्या, साध्या युधिष्टीर भाक्र्या , रेखीव पर्णयुक्त, कधी कधी तिखट, नेमक्या चवीच्या अर्जुन भाक्र्या.. शक्तिमान उडीद आणि सत्तू युक्त बलशाली भीम भाक्र्या.. थोड्या कमी आडदांड, पण लसूणी शेपू मेथीवाल्या नकुली भाक्र्या, आणि लक्षपूर्वक मेथी, लसूण, आणि ठेचलेलं आयुष्य पारंगत सहदेवी भाकरीसंग घालवणाऱ्या मिरच्या आणि ओवे . मग जोंधळे सेनेच्या तीळ पेरलेल्या चक्रव्यूही युवा अभिमन्यू भाक्र्या , आणि शेवटी अनेक फोडणीयुद्धातून "परतून" वापस आलेल्या भाज्या आणि रायती आपल्या कधी लहान, तर कधी विशाल देहात सामावून घेणाऱ्या घटोत्कच भाक्र्या. महातव्यावरचे तुंबळ युद्ध , आणि कौरवांचा तेल तूप शिष्ठाचार, जोंधळे पांडवांच्या अग्नीवर फुलण्याच्या तपस्ये सामोर कमीच पडला . हो. जोंधळे पांडव जिंकले आणि त्यांचे कृष्णसारथी शेवटी आपले स्वाभाविक वैशिष्ट्य दाखवणारा लोण्याचा गोळा घेऊन आले हे सांगायचे राहूनच गेले .

The Stovetop Maha Griddle Wars. Complacent, multifold Kaurava Chapaties, Puris , and Stuffed, Corrupt, Duryodahni Parathas . On the other side, standing up to be counted, the Pandav Jowar Sena . Clean, succint, straightly innocent simple Yudhishtir Bhakrees; Chiselled features, leaf encrusted, spicy just so, Arjun Bhakrees; Powerful, Udid and Sattu empowered Super Bheem Bhakris ; A bit less overbearing, but garlic-dill-fenugreek incorporated  Nakul Bhakrees ; And some thoughtful coming together of garlic and fenugreek, amidst chillies and ajawain having a big crush on Sahadev Bhakris. And what do you say about sesame-in-a-circle dotted youthful Abhimanyu Bhakrees; Last but not least, encompassing all the stir-and-cook-weary vegetables  and salads amidst his sometimes small and sometimes huge magical body, Ghatotkach Bhakrees . Desperate wild battles, and the Kaurava protective OilGhee protocol falls woefully short of the Bloom-on-the-Fire Expert Pandav Protocol. Yes. The Jowar Bhakri Pandavas won. What I almost forgot to mention, is that Krishna, the Charioteer of Arjun, was present for the celebration with his customary lump of butter.....

Hot, Green and Rocking !

My friend Vandana Koranne of Toronto,  who runs the Indian Family Garden page on Facebook,  and Instagram , recently posted a photo of a selection of hot peppers and not so hot peppers (capsicum mirchis ) , from her own garden,  and asked folks  to suggest pickle recipes.

While images of stuffed fried hot mirchi bhajjias  , folks eating these raw as a salad etc,  immediately floated by ,  one had to think of the elderly capsicums.  And I listened ....

And guess what, they were speaking in Marathi .  And then by and by , in English. 

(To see some great pictures of her garden produce, check out https://www.facebook.com/Indian-Family-Garden-543853252440986/photos )

         (photo by Vandana Koranne)

दोन वय न दाखवणार्या आजी मिरच्या, आणि आजूबाजूला घोळक्यात विवध "फेर आणि लव्हली" आणि "डार्क आणि ब्युटीफुल" ललना . आणि मग .. "आमच्या आयुष्यात केवळ बटाटे आणि फार फार तर बेसन आले ; कधीतरी उरलेला भात , आणि आम्ही कायम असेच राहिलो , गोल, पण फोफश्या.... मुलींनो , आपापसातले फरक विसरा , आणि स्वतःचे बारीक तुकडे करून , मेथीच्या पुडीचे आणि मिठाचे फेशल करा. मोहरीची डाळ येताच , लिंबाच्या रसात तिचे स्वागत करा , आणि फिरवून फिरवून तिला अगदी चढवून ठेवा , आणि त्यात स्वतःला झोकून द्या . मग लेटेस्ट फॅशन म्हणून गरम तेलाच्या हिंग-मोहरी फोडणीचा स्प्रे स्वतःवर मारा आणि मग दही भात चाहत्यांची रांग बघून धन्य व्हा..." असे म्हणत , ढब्बू मिरच्या उर्वरित आयुष्य पिझ्झारावांबरोबर घालवायला रवाना झाल्या .

Two amazingly young looking grandma capsicum peppers, and a bevy of slender, with it, fair and lovely and dark and beautiful hot chilly peppers. The older lament. "A life of potatoes, besan and leftover rice, we remain unchanged, rotund and hollow. But girls, forget your differences , and come together, as you enjoy salt and fenugreek facials, and welcome cracked mustard yellow chaps by immersing them in lemon juice and getting them high. Join them as you spray yourself with the latest mustard asafoetida perfume and then watch the Dahi Bhat admirers line up !" Having said this, the portly capsicums depart. To spend their remaining life with Senor Pizza .....

एक तत्वज्ञानी लाटणे ....

 

माझी मैत्रीण सौ. श्रुती नरगुंदकर , मेलबोर्नला राहते. शैक्षणिक क्षेत्रात , योजना व आराखडे आखून, एखादा विषय उत्तम रीतीने कसा शिकवला जावा , यासाठी  आज्ञावल्या व सूचना बनवणे , या क्षेत्रात तिचे नाव .

ह्या व्यवसायात ती जेवहा गुंग नसते तेव्हा ती   अतिशय सुग्रण, पारंपरिक पदार्थ , व इतर देशांचे पदार्थ करून बघण्यात व त्यांच्याबद्दल लिहिण्यात  व्यस्त असते .  तिचा "Shruti's Blog" ह्या ब्लॉग साइटवर ,  ह्या पदार्थांच्या बनवण्याला ती स्वतःच्या लहानपणीच्या आठवणीची , फोडणी देऊन , अगदी चटकदार लेख लिहिते.

  

सद्ध्या मेलबॉर्न मध्ये थंडीचे दिवस आहेत .  सात अंशात कुडकुडून घरी आल्यावर , वरणफळासारखा दुसरा पोटभरीचा पदार्थ कुठला असणार ?   ह्या विषयावर तिची ब्लॉगपोस्ट वाचली , आणि उगीच मला भगवदगीता आठवली ....

ओट्यावरच्या परातीत पाण्यात खेळून खेळून दमलेले, एकत्र येऊन , स्वस्थ बसलेले पीठ, आणि रोजच्या प्रमाणे शिस्तीत लाटण्याची वाट बघत , पिठीकडे डोळे करत, आपण चांगले, आपले कर्म चांगले , असे समजून चुपचाप बसलेली कणीक . बाहेर कडाक्याची थंडी , आणि एका पातेल्यात अचानक गरम झालेले तेल, आणि त्यात उडणार्या मोहर्या बघत "इश्श्य ! काय बाई हा उत्साह " असे म्हणत वाफेने माखणार्या खिडक्या. लगबगीने आपल्याच महत्वात गुरफटून त्यात पडणारे कांदे कढीपत्ते , आणि "या न डाळकाकू ,  अजिबात थंडी नाही वाजायची" असा म्हणत स्वतः आत पडणारे भाजी मंडळाचे आजीव सदस्य; मग नेहमी प्रमाणे , संसदे मध्ये होतो तसा कल्लोळ, सगळ्यांना उकळी फुटणे, आणि स्पीकर-डावबाईंने आल्या आल्या सगळ्यांना व्यवस्थित शिस्त लावणे . खास चिंच गूळ, खोबरं , मसाला  यांचे आगमन आणि एकीकडे कणकेची लाटी , न राहवून पिठीत डुबकी घेऊन येते .

लाटणे आजी बघतात , आणि हलक्या हाताने तिला समजावतात ; "आपण फक्त आपलं काम करत राहायचं; मोठं व्हायचं , आयुष्याचा उत्तम आकार ठेवायचा, कुठलीही स्वप्न बघत अथवा बक्षिसाच्या आशेने कर्म करायचे नाही. वेळप्रसंगी सुरीशी दोन हात करावे लागले तरी चालेल, पण जे काही करायचा ते उत्कृष्ट करायचं " कणकेची पोळी, आणि पोळीचे तुकडे होतात, आणि लाटणेआजींची शिकवण आठवून सर्व उकळणाऱ्या डाळीत पडतात. अधिवेशनाच्या शेवटी , स्पीकरडावबाइंच्या तर्फे लाटणे आजींचा सत्कार; आणि मग "नेहमीचे दोन शब्द ": " पोळपाट आजोबा नेहमी म्हणत , कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन। कुठल्याही फळाची अपेक्षा ना ठेवता आपले काम करत राहावे , आणि असे निष्काम कर्म माझ्या पोळ्या करतात !" म्हणूनच की काय, ह्या पदार्थाला वरण फळ संबोधून कुणा एक श्रुतीने त्यांचा सत्कार केला !

भात ताईंची गोष्ट.....

 

माझी मैत्रीण शिल्पा करकरे , संगमेश्वर जवळ कोकणात तुरळ येथे राहते.   पारंपरिक कोकणातील स्वयंपाक , राहणी, विरंगुळ्याचे क्षण , वनश्री , फुले ,फळे  व  स्थानिक पद्धतींची शहरी लोकांना ओळख व्हावी हे ध्येय समोर ठेऊन , Rustic Holidays Homestays ह्या नावाच्या कंपनीचे व्यवस्थापन बघते . 

 

कोकणात सध्या पडणारा मुसळधार पाऊस, आणि भाताच्या पेरण्या, लावण्यांचे दिवस . गावातल्या लोकांसह त्या कामात सौ. शिल्पा व तिचे यजमान ही मग्न असतात . 

 

तिने पोस्ट केलेले  काही फोटो ,  मुंबईच्या रस्त्याच्या खड्डयांबद्दल कुरकुर करणाऱ्या माझ्यासारख्या लोकांना बरच काही शिकवून जातात. 

 

आणि एकीकडे कुकरमध्ये शिट्ट्या मारत भात शिजत असताना एक कविता सुचते ...

 

ओलसर, ओळींनी रुजलेले बीज ,
वेळोवेळी त्यांवरून ,
पाटा कडून शिकुन आलेले
कौतुकाने वाहिलेले ओघळ,
आणि जन्माला आलेल्या भात-ताई.

निळ्या आकाशाकडे हट्टाने केली मागणी ,
गडगडून धावून आलेले ढग ,
पावसाची संततधार ,
आणि सर्व भात-ताई मान उंचावून
वार्यात डुलत कोणाची तरी वाट बघतात .

एक वादळी पावसाळी सकाळ ,
आणि वयात आलेल्या उत्सुक भात ताई
घोळक्याघोळक्यांनी टोपलीत विराजतात ;
औट घटकेची सुट्टी ,
आणि मग आपल्या उर्वरित
प्रौढ आयुष्याची सुरवात ,
एका नवीन शेतात ,
पावसाच्या संततधारांमध्ये ,
कुणा एका शिल्पाच्या हाती
वसुंधरेच्या कुशीत शिरतात.

मग एक सोनेरी दिवस ,
डोक्यावर तुरा ,
आणि भात ताई आपल्या सासरी जायला निघतात .

त्यांना काय माहीत,
की कापणी, झोडणी , मळणी ,
ह्या सासरच्या पद्धती !

भातताई धीराच्या .
डोळ्यासमोर साजूक तूप ,
मेतकूट , वरण , दही
सर्व दिसलं ना,
की सगळ्या जया रत्ना भाताला बळ येतं

The Whistler Decides.....

My friend Nutsure Satwik  must be living in a birders paradise, given the wonderful bird photos that he often posts.  This one, of the Whistling Thrush,  otherwise known to scientific types as as Myophonus Caeruleus.

These birds are known for their human like whistling sounds  at dawn and dusk, and they are found in the Himalayas, the subcontinent,  as well as South East Asia.

While one may gather other details from Wikipedia,  what intrigued me was the expression on the face of the bird.   An expression of wondering about things around it, worry, and a determination to do something , given some new laws passed by our powers-that-be allowing establishments to be open 24 x 7. 

What ?  Read on ...
 

Myophonus Caeruleus,
habituated to whistling
before light at dawn
and
after light at dusk,
much after a
a smashed escargot meal
studded with earthworms.

Times have changed
and it wonders
how it will now sense
dusk and dawn,
now that
everything will work,
bright lights on,
24 x 7,
as per our new laws.

Never mind.

Deep thinking
and shocked observations,
has led to the decision
of becoming
instead,
a full time whistle blower. ?

Ants, Buffets and Humans

My friend, Nutsure Satwik, a doctor, recently clicked and posted this amazing photograph of a plant overrun by termites, and an ant delightedly rummaging around, enjoying the unexpected feast , an unlimited buffet.

While none of us would even go near such a plant out of sheer disgust, and fear of inadvertantly spreading the infestation/infection,   it is understandable that a person concerned with health afflictions of humans, might notice  the same in plants, go near it to investigate, and be surprised by the ant.

Clicking a predator ant, trying to make the most of someone else's misfortune , shouldn't surprise us.

We do it all the time ...

In the Ages
of Riots, Looting
and Feasting ,
Intellectually and Physically
on the Fallen,
this one
is doing nothing different.

Thoughtlessly hyperactive
thanks to all that
sugar imbibed
as a habit,
its peripheral neuropathy
blinds it to the termite dirt.

Carried over
to another plant
and the evil spreads.

Why crib and blame the ant ?

That's how things
spread in our biped society too.....

A Transient Sandgi Mirchi Life....

My FB friend Padma Anagol , of Pune , decided to have " soul satisfying  comfort food" for lunch, and what could be better than  Waran Bhat, ghee, salt, and a piece of lemon,  with a fried sandgi mirchi  giving the final spicy crunchy touch ?

Its possible that that a lemon pickle and/or poha papad  were sulking somewhere, but  the day belonged to the Sandgi Mirchi.

What really made it wonderful, was the composition of this photo, or "Plating" as they call it in professional food and cooking circles.

Gave the Bhat, Waran and Sandgi Mirchi  a story to tell. Or, maybe a poem ?

The original in the King's (Shivaji Maharaj's ) language, and then a version in the Queen's (Elizabeth II's) ......

     (photo courtesy Padma Angol)

ओट्यावर एक वाफ़ाळेला भात , त्याच्या आयुष्यात रंग पेरायला धाऊन आलेले सोनेरी वरण , आणि इकडे तिकडे काहीतरी शोधत येउन पोचलेले तूप, मीठ आणि लिंबू . एक मसालायुक्त शेलाटी सांडगी मिरची, एका फ़ळीवरच्या काचेच्या बरणीत दाटी दाटी ने बसून आपल्या आयुष्याचा विचार करते काय , आणि देवानी हाक ऐक्ल्यासारखी बर्णी अचानक उघडते काय …. बघता बघता मिरचीची तेल्परीक्षा , उकळत्या तेलात विहार करून, मन कडक करून , brown is lovely म्हणत तिचे झार्यात आगमन , आसमंतात खमंग सुवास , आणि आनंदाने वितळ्णार्या तुपासमक्ष तिचे वरण भातावर विराजमान होणे एका क्षणासाठी का होईना , तिला राणी झाल्यासारखं वाटलं . आणि पुढ्च्याच मिनिटात तिचे वरण भातात आत्मसमर्पण …. वरण भात काय, असतोच . पण असतील बहु, होतील बहु , पण सांडगी मिरची या सम हीच ……।

A carefree fragrant rice steamed to perfection, a golden Waran,*** concerned about putting color into a hitherto colorless life, and some ghee, lemon and salt types making tentative overtures while searching for something. And away to one side, on a kitchen shelf, a Sandgi Mirchi**** lass ensconced in a glass jar, sitting cheek by jowl with other sandgis, thinking about her life. The Lord hears, and the jar is opened and she faces her toughest exam; The Hot Oil Dip. She dives into the boiling oil, stiffens herself, and wonders at her transformation to a slim brown diva, "Brown and Lovely!" she says as she is escorted out, amidst yum fragrances, and left amidst the rice only to see the ghee simply melting in excitement. Queen for a moment, and a minute later she lies amidst the rice in a tasty harakiri. Waran Bhat. Everyday fare. But the Sandgi Mirchi will remain in their mind for years to come...

*** Waran :Marathi for plain dal.
**** Sandgi Mirchi :  Sundried stuffed chillies, fried and used at meals.